Cách có tài liệu hợp pháp

[Teppi]

Để có tài liệu tham khảo một cách hiệu quả và hợp pháp

Vấn đề này chủ yếu đề cập đến cho các bạn sinh viên và các nhà nghiên cứu tự do. Trong quá trình thực hiện một đề tài dù lớn hay nhỏ, chúng ta đều cần phải đi qua giai đoạn tìm kiếm tài liệu tham khảo để có thêm thông tin phục vụ cho đề tài.

Việc tìm kiếm cuối cùng thường dẫn chúng ta đến việc có trong tay một tài liệu toàn văn của một bài báo. Nhưng, không phải lúc nào bài báo cũng có sẵn trong thư viện trường, viện hay thư viện chổ làm việc dưới dạng bản in. Nó cũng có thể là bài báo được đăng trong một trang web như Sciencedirect, John Wiley & Sons, Wiley InterScience - Blackwell Synergy, Sagepub,Francis & Taylor, Informaworld,…và phải trả tiền từ 25 -35 USD một bài mới coi được.

Sinh viên chúng ta thì không thể có đủ tài chính để chi phí cho cái khoản này được. Đã có nhiều bạn rỉ tai nhau về cách dùng chùa tài khoản/ mật mã của sinh viên trường khác, hay cách hack vào mạng dữ liệu của trường bằng proxy, ezproxy, wifi. Dùng những cách trên, có thể có trong tay tài liệu như ý nhưng vô tình tự mình đã làm giảm đi khả năng giao tiếp khoa học, sự năng động thực thụ và tính trung thực trong nghiên cứu học tập của chính mình. Ngoài ra, những hành động trên được coi là hành vi ăn cắp và vi phạm quyền tác giả trong sở hữu trí tuệ. Pháp luật trong nước hay ở nước ngoài, điều có những điều khoản trừng phạt về hành vi nói trên. Sinh viên Việt nam chúng ta không thể cổ súy hay dung dưỡng những hành động nói trên. Khoảng cách ảo và thật về vấn đề này rất mong manh, chúng ta là những nhân thân có thực, đang học tại các trường cụ thể. Do vậy không thể đánh đổi cả sự nghiệp tương lai cho những hành vi phạm pháp nói trên. Hiện tượng du học sinh Trung quốc hack mạng học liệu của các trường ĐH, viện nghiên cứu rồi lập diễn đàn trao đổi các thông tin về chúng trên mạng là điều nhức nhối cho các IT của các trường. Họ nay đồng loạt đã có nhiều biện pháp mạnh tay với du học sinh TQ. Nói đến du học sinh TQ, nhiều người liên tưởng đến hacker chôm chỉa /ăn cắp. Có chuyện rằng, trong khi bảo vệ luận văn tiến sĩ kỹ thuật, vị giáo sư trong hội đồng hỏi về một tài liệu tham khảo trong phần trích lượt của nghiên cứu sinh TQ nọ vì trường này không có tài trợ cho phần tài liệu này và ông biết tác giả bài báo này. Bị hỏi bí thế, người này đành phải khai là lấy nó từ một diễn đàn. Ngay lập tức, cả bàn hội đồng phản biện ngưng ngay, thu đồ và bỏ đi. Họ dị ứng và phản đối việc chôm chỉa thông tin của người này đến như vậy đấy. Về sau khi anh ta liên hệ lại tác giả bài báo để xin lỗi và minh chứng đã có xin quyền sử dụng tài liệu, thì hội đồng phản biện mới đồng ý cho tiếp tục nhưng uy tín và danh dự đã bị sút giảm nghiêm trọng.

Vậy làm cách nào để có trong tài liệu tham khảo mà không vi phạm pháp luật ?

Tôi xin chia sẻ với các bạn những cách mà tôi đã thành công trong thời gian qua.

- Hỏi trực tiếp đến tác giả bài báo
- Hỏi người hướng dẫn đề tài
- Xin tài trợ để có thể truy cập nguồn tài liệu
- Sử dụng và truy cập tài liệu trong giai đoạn được miễn phí từ nhà xuất bản
- Đăng ký sử dụng tài khoản truy cập theo nhóm.

Cách 1: Hỏi trực tiếp đến tác giả bài báo

- Tìm địa chỉ email của tác giả bài báo qua phần giới thiệu về bài báo
- Gửi email liên hệ tác giả và trình bày với tác giả bài báo nguyện vọng của mình. Mẫu thư cần trình bày rõ ràng: tên họ, nơi công tác nghiên cứu, địa chỉ gửi email hoặc địa chỉ gửi thư, và nếu có khả năng giao tiếp ngoại ngữ tốt thì nên cho số điện thoại để liên lạc trực tiếp luôn. Ở đây có nhiều hướng tiếp cận với tác giả tùy theo mục đích của mình. Chẳng hạn, xin toàn văn để làm tham khảo chính trong phần back ground cho bài báo cáo kết quả thí nghiệm, xin trích lượt một phần trong bài báo để làm trích dẫn minh chứng cho một bàn luận về kết quả thí nghiệm, thắc mắc về cách tiến hành thí nghiệm được trình bày trong bài báo của tác giả, hỏi làm rõ hơn về nhận định trong phần bàn luận của báo, hỏi xin tài liệu mà tác giả dùng để tham khảo trong chính bài báo của tác giả để hiểu rõ hơn phần luận hay các trình bày khác của báo, …

- Chờ một vài ngày để nhận email, một vài tuần để nhận bản re-print qua thư tín

Cách này thành công 80-90%. Ngoài ra, bạn có thể để lại ấn tượng và tạo dựng mối giao tiếp khoa học đối với tác giả. Biết đâu, một ngày nào đó, một lá thư mời được trịnh trọng gửi đến bạn để thông báo về một suất học bổng hay một vị trí nghiên cứu nào đó dành cho bạn chính tác giả bài báo đó.

Về khách quan, các trường hợp không thành công từ lần thư tín đầu tiên của bạn thường rơi vào việc hỏi xin các bài báo quá cũ, tác giả bài báo không còn sử dụng địa chỉ email, hoặc không còn công tác làm việc ở nơi theo như ghi trong bài báo.

Khi ở trường hợp này, bạn cần kiên nhẫn hơn. Bạn cần tìm trên mạng xem coi bài báo bạn cần tìm đã được ai khác tham chiếu (cite) tới. Sau đó, bạn hệ tới người đó nói rõ khó khăn của mình, hỏi xin tài liệu mà họ đã tham khảo. Cách khác nữa là tìm tên tác giả trên google xem thử hiện giờ vị này đang làm ở nơi nào rồi liên hệ lại theo địa chỉ mới.

Về chủ quan, cách này không thành công khi trình độ ngoại ngữ có giới hạn, nội dung trình bày trong thư không rõ ràng, có sự trùng lắp nội dung gửi đến cho một người khi hỏi xin các bài báo khác nhau ở các thời điểm khác nhau, hoặc có ai đó cùng trường lớp với bạn đã nhanh chân hơn bạn gửi thư tới trước và bạn đã lập lại y chang điều đó với tác giả bài báo.

Khi ở trường hợp này, bạn thường sẽ thấy không có hồi âm của tác giả bài báo sau hai lần gửi. Việc này buộc bạn phải làm việc theo nhóm để có được sự tham khảo chéo, trao đổi thảo luận học tập tốt hơn do trong nhóm đã có bạn giỏi ngoại ngữ hơn giữ trọng trách giúp cho các bạn còn lại các bài báo để cả nhóm cùng làm thành công đề tài.

Cách 2: Hỏi người hướng dẫn đề tài

Khi nhận đề tài từ người hướng dẫn, hiển nhiên là bạn sẽ được giao đọc một số tài liệu tham khảo chính làm sườn cho việc thực hiện đề tài.Đó là nghĩa vụ và trách nhiệm của người hướng dẫn bạn. Nếu không thấy có, bạn chớ ngại mà không dám hỏi vì đó là quyền lợi của bạn. Tuy nhiên, bạn cần chuẩn bị câu hỏi, lựa lời, lựa thời điểm để hỏi và trao đổi ý kiến với người hướng dẫn.

Các câu hỏi chuẩn bị cần cụ thể và có liên quan đến nội dung đề tài. Thường sau khi đọc xong những tài liệu cơ bản từ người hướng dẫn, bạn sẽ thấy có những chi tiết bàn luận cần làm rõ hơn hay cần biết thêm cách thí nghiệm. Những phần này thì được trích dẫn từ một vài tài liệu tham khảo khác đã nêu trong tài liệu tham khảo chính. Dựa vào đó, bạn sẽ hỏi người hướng dẫn để có thêm những tài liệu tham khảo liên quan.

Ngoài ra, bạn có thể đề xuất với người hướng dẫn một số tài liệu tham khảo mà bạn đã tìm được để hỏi xin. Với cách này, khi đề xuất với người hướng dẫn, bạn cần chỉ cho người hướng dẫn thấy rõ bạn đã quan tâm đến nó như thế nào. Cụ thể là bạn trình bày những nội dung giản lượt từ bài báo và chỉ cho người hướng dẫn thấy phần nào là cần tham khảo tới.

Theo cách này, với các tài liệu gốc, cơ bản là bạn thành công 95%. Còn với những tài liệu bổ sung hay liên quan thì còn tùy thuộc vào khả năng của người hướng dẫn và năng lực của bạn. Xác suất thành công thường chiếm ở mức 60-70%. Ưu điểm ở cách này là người hướng dẫn bạn sẽ chịu trách nhiệm trước pháp luật về nguồn trích xuất tài liệu, tư cách sử dụng tài liệu, và quyền tác giả.

Các trường hợp không thành công ở cách này thường là do người hướng dẫn không có khả năng giao tiếp ngoại ngữ tốt, hoặc không có khả năng tài chính mạnh, hoặc thậm chí không có khả năng giao tiếp khoa học. Nhưng chủ yếu vẫn là do người được hướng dẫn không thực hiện tốt nhiệm vụ và nghĩa vụ về tìm hiểu nội dung đề tài từ tài liệu cơ bản, thiếu kiến thức cơ bản quá nhiều, trình độ ngoại ngữ kém không thể dịch tốt và hiểu những nội dung tóm lượt từ các tài liệu tham khảo liên quan. Trong giao tiếp họ còn quá rụt rè, chưa tự tin hoặc có thái độ thái quá.

Cách 3: Xin tài trợ để có thể truy cập nguồn tài liệu

Thay vì nhận học bổng từ một tổ chức, bạn có thể xin chuyển qua nhận tài trợ quyền truy cập thông tin thông qua tổ chức đó. Cách này hiệu quả cho các bạn đang nhận học bổng nghiên cứu từ các công ty, tập đoàn lớn Microsoft, hoặc tổ chức nước ngoài UNESCO, FAO, Quỹ Bill Clinton, hoặc ngay nơi bạn đang học, nghiên cứu.Một số bạn nào đã học qua RMIT, NTU, AIT, hoặc University of NSW trong giai đoạn ở VN đều có thể biết qua cách này. Việc chia sẻ kinh nghiệm này ở đây cũng là rất cần thiết.

Cách này hữu hiệu 70-80% .Mức độ thành công tùy thuộc vào thành tích học tập và danh tiếng của bạn trong trường, viện hoặc ở chổ làm. Ưu điểm của nó là bạn có thể tiếp cận được một nguồn tài liệu phong phú theo ý của mình một cách hợp pháp.

Việc bị từ chối tài trợ thường rơi vào tình huống khách quan là nhà tài trợ không có đủ kinh phí và bạn không thuộc diện có học bổng hoặc giá trị học bổng thấp hơn mức bạn cần tài trợ như thế. Nếu bạn là người làm nghiên cứu, việc bị từ chối tài trợ thường là do đề tài bạn đề xuất không có tính hấp dẫn, mới và đáng quan tâm ở nhà tài trợ. Khi rơi vào tình thế này, bạn nên cân nhắc lại mức xin tài trợ ( thời hạn truy cập, số lượng tạp chí, số lượng bài báo,…) hoặc chuyển sang cách khác phù hợp hơn.

Cách 4: Sử dụng và truy cập tài liệu trong giai đoạn được miễn phí từ nhà xuất bản

- Đăng ký mail để nhận tin tức hàng tháng, hàng quý từ các nhà xuất bản.
- Theo dõi mail để có tin tức về thông báo truy cập miễn phí các tài liệu toàn văn
- Khi có quyền truy cập tài liệu toàn văn, bạn có thể tải về để sử dụng trong khoảng thời gian miễn phí đó.
- Khi trích xuất nội dung từ các tài liệu này, các bạn cần lưu ý việc chứng minh về khoảng thời gian mình có tài liệu để sử dụng là trong giai đoạn miễn phí .

Cách này cho hiệu quả 30-40% tùy theo nhà xuất bản và sự theo sát thông tin của bạn. Ưu điểm là bạn có thể có được những bộ tài liệu toàn văn phong phú về trình bày, format, hình ảnh, tư liệu phụ kèm…Nhưng nhược điểm lớn nhất vẫn là bạn khó tìm được tài liệu như ý và khó để trao đổi , phổ biến thông tin vì nó chỉ cho phép bạn dùng mà thôi.Phát tán cho người khác là không được. Bạn phải chịu 100% trước pháp luật về nguồn tài liệu bạn đang nắm giữ này.

Cách 5: Đăng ký sử dụng tài khoản truy cập theo nhóm

Hùn tiền lại và liên hệ với phòng Khoa, Thư viện trường xin đăng ký có thời hạn dưới danh nghĩa nhóm sử dụng ( institutional subscriber) ở một tạp chí cụ thể để có thể truy cập tham khảo.

Cách này 98% thành công cho các bạn là sinh viên, học sinh đang theo học tại các trường có chia sẻ mạng học liệu cộng đồng. Nhược điểm của nó là sự truy cập , tải về rất ư là chậm do có nhiều người truy cập cùng lúc và nó không phục vụ cho các đối tượng ngoài trường, không cùng Khoa,Ngành. Trường hợp không thành công là bạn không thể kiếm có được thông tin tài liệu bạn cần khi cơ sở dữ liệu không có lưu những thông tin cũ, hoặc tài chính thu được từ quyên góp quá hạn hẹp nên bị giới hạn thông tin.