Kết quả thực nghiệm - Yếu tố không thể tách rời trong tranh luận

[Scooby-Doo]

Không ngờ chủ đề này lại trở thành một trong những “hot topic” được bà con tham gia thảo luận tích cực. Xin cảm ơn mọi người. Nay mình viết tiếp bài này hy vọng sẽ giúp ích cho mọi người có cái nhìn toàn diện hơn!

Về việc không nhận được thư hồi âm có thể do những nguyên nhân như một số bạn đã đặt ra, mình them vào vài ý sau:

- GS chính đã nghỉ hưu nên phải cố gắng liên lạc với đồng tác giả để có thể hỏi xin được gì đấy và chỉ trông chờ vào may mắn.

- Nên xem xét lại bộ lọc email rác của account. Khi còn đi học, mình phải xin giấy “Study permit” đợi lâu quá không thấy được cấp giấy này, mình phải gọi điện hỏi Sở Di trú. Khi đó họ trả lời là đã email hai lần để nhắc liên lạc vì lúc đó mình chưa có điện thoại. Kiểm tra lại bộ lọc thư rác hóa ra mình để chế độ tự động delete. Các bạn đang dùng email để liên lạc các chuyện quan trọng nên để ý điều này. Và nếu thấy gì bất thường nên gọi điện để kiểm tra chứ đừng quen tâm lý chờ đợi như bà con mình.

- Nhiều GS coi những thư này là không đáng trả lời để trả lời vì họ cũng rất là bận việc. Thường họ xem dưới email thông tin về bản thân người gửi nếu là Prof, Research Scientist, Postdoc hay ít ra là PhD student họ còn ráng trả lời.

- E-mail của bạn viết có “nice English” hay không? Bạn đã nhấn mạnh rằng tham khảo phương pháp của họ chỉ nhằm làm ra chất gì đó để tiếp theo làm gí đó hoàn toàn khác với hướng nghiên cứu của họ. Quan trọng nhất là phải nhấn mạnh sẽ trích dẫn những bài báo của họ trong công bố khoa học của mình. Vì nếu làm nghiên cứu càng được trích dẫn nhiều bài báo thì sẽ càng xin được nhiều tài trợ.

Ngoài ra, các bạn cũng nên làm quen với việc không nhận được thư hồi âm. Nếu phải email hỏi xin học bổng cho ĐH, Sau ĐH, postdoc hay việc làm, nhiều khi gửi đi 20 email chỉ nhận được hồi âm một vài email mà thôi. Hic!

Về việc lập lại thí nghiệm không ra và hướng giải quyết:

- Nếu việc lập lại không thành công là do không có trong tay phần thực nghiệm của tác giả bài báo thì bạn ráng tìm phần thực nghiệm này hoặc tương tự từ những bài báo khác có trích dẫn bài báo gốc. Trong số bài báo trích dẫn đó của tác giả khác thế nào cũng có người mô tả lại thực nghiệm họ đã làm. Nhất là những bài báo công bố gần đây thường yêu cầu phải có phần thực nghiệm đi kèm khi nộp bài báo.

- Nếu mà đã có phần thực nghiệm của tài liệu tham khảo mà làm vẫn chưa ra thì nên đọc lại thật kỹ từng câu, từng dấu chấm và dấu phẩy để xem mình đã lặp lại y chang bài báo chưa? Có dùng cùng loại hóa chất (tác chất, xúc tác, dung môi, khí argon hay nitrogen), dụng cụ phải sấy bằng tủ sấy ở nhiệt độ nào hay phải sấy bằng ngọn lửa gas (flame dry), lượng hóa chất sử dụng có đúng y như bài báo chưa … Nên tránh suy nghĩ tiêu cực: “Tác giả bài báo đã giấu nghề hay bỏ bớt cái gì đó trong bài báo”. Có lẽ lúc đó bạn chưa đủ kinh nghiệm để lập lại phản ứng. Thường khi lập lại TN từ literature kinh nghiệm đóng vai trò rất quan trọng, thường mình được hiệu suất cao hơn trong 70% số trường hợp, 15% trường hợp giống như tác giả còn lại 15% thì không được như tác giả thường rơi vào các bài báo tinh chế sản phẩm bằng chưng cất phân đoạn ở áp suất kém hoặc không dùng đúng lượng tác chất. Cho đến lúc này mình chưa bao giờ thất bại trong việc lập lại phản ứng từ literature. Mình sẽ nói thêm về điều này ngay dưới đây từ kinh nghiệm thực tế bản thân.

- Hồi trước, mình phải lập lại một thí nghiệm vòng hóa với xúc tác TiCl4 nguyên chất và dung môi dioxane khan nước. Sau 10 lần lập lại TN này không thành công với đủ loại xúc tác TiCl4 , mình có email hỏi tác giả và được trả lời rất tận tình về điều kiện TN và đúng y như trong bài báo đã công bố. Tức quá mình mới đặt mua nguyên chai TiCl4 mới và dioxane khan mới từ Aldrich, và làm khan tác chất alcol bằng cách cô quay với toluene đã loại toàn bộ vết nước nếu có, rồi làm khan trên bơm chân không hai ngày. Thế là lần lập lại thứ 12 cho kết quả tốt đẹp. Sau đó lần nào lập lại cũng ra. Khi mình viết thư cảm ơn, ông GS đó trả lời rất mừng là mình đã thành công trong việc lập lại TN của ông ấy. Vì điều đó khẳng định công bố nghiên cứu của ông là đúng sự thật không phải giả tạo!

- Lần khác đóng vòng một diol với dẫn xuất dihalogen để tạo hợp chất vòng lớn tương tư ether crown nhưng chưa ai làm qua.Trước đó thử với các dung môi khác như THF, dioxane và DMSO đều không cho ra sản phẩm. Sau đó với điều kiện NaH trong DMF, mình đã thành công trong việc điều chế ether vòng lớn này, chứng minh đầy đủ bằng phổ IR, NMR, MS và HRMS. Và thật bất ngờ lân đầu tiên cũng là lần cuối cùng, sau đó không bao giờ mình lập lại được nữa. Sau đó phải đổi sang điều kiện khác dùng KOH trong dioxane khan lại ra sản phẩm trở lại và rất dễ lập lại TN, lần nào làm cũng ra. Phổ các loại của mẫu dùng KOH/dioxane chồng khít lên mẫu thu được bằng điều kiện NaH/DMF. Nên khi đăng bài báo mình chỉ để điều kiện với KOH/dioxane chứ không dám để điều kiện NaH/DMF vì sợ có người làm không ra cho là mình xạo hay giấu nghề.

- Trong hai tuần qua, mình cũng vừa gặp khó khăn trong việc lập lại một thí nghiệm của chính mình và chưa từng ai làm qua phản ứng này. Đó là TN để điều chế các nucleoside có hoạt tính dược học bằng phản ứng ghép cặp (coupling reaction). Lần 1,2 và 3, đều không làm ra sản phẩm. Lần 4 với lượng tác chất sử dụng 60 mg và lượng xúc tác 30 microlit cho hiệu suất 30%. Lần 5, lượng tác chất 100 mg và xúc tác cao tương ứng, hiệu suất phản ứng 0%. Lần 6, lượng tác chất 120 mg và 60 microlit, hiệu suất 0%. Lần 7, sử dụng 70 mg tác chất và lượng xúc tác tương ứng, hiệu suất 15%, sản phẩm thu được còn ít hơn bắt đầu với 60 mg. Lần 8, trở lại 60 mg và lượng xúc tá 30 microlit, hiệu suất lại thu được 30%. Lần 9, vẫn sử dụng 60 mg và lượng xúc tác 12 microlit, hiệu suất tăng lên 55%. Nên một số phản ứng phải dùng đúng lượng tác chất và xúc tác mới cho hiệu suất cao. Nhiều phải ứng phải làm với lượng rất nhỏ, không được làm lượng lớn.

- Lần khác dùng phản ứng ghép cặp với xúc tác PTSA (p-toluenesulfonic acid), tác giả bài báo dùng lượng tác chất 30 gam, thu được hiệu suất là 50%. Ví tác chất này khá đắt tiến, $385/ 1 gam. Nên khi lập lại, mình chỉ dùng lượng tác chất là 0.3 gam và sau nhiều lần lập lại chỉ thu được hiệu suất cao nhất là 35%. Phản ứng này đòi hỏi phải dùng lượng lớn tác chất. Sau khi đổi sang dùng xúc tác khác, hiệu suất được tăng lên đến 75%. Ông boss mừng lắm vì nguyên liệu đầu quá đắt mà hiệu suất tăng lên mấy chục phần trăm là việc hết sức có ý nghĩa.

Tóm lại việc lập lại phản ứng dù từ literature hay của chính mình, nhiều khi không dễ dàng chút nào. Thường đòi hỏi sự kiên trì, sự quan sát và suy nghĩ của người làm TN. May mắn thường chỉ đến sau khi đã cố gắng chứ ít khi đến dễ dàng. Nếu không có điều kiện để lập lại thực nghiệm của tài liệu tham khảo thì nên nghĩ đến phương pháp khác.

Là nhà khoa học chân chính thì không nên giấu bất cứ điều gì, cái này tùy ở mổi con người thôi. Các giáo sư mà mình may mắn gặp lúc nào cũng chỉ cho mình rất tường tận thực nghiệm, chậm chí còn hổ trợ trang thiết bị và sách vở cho mình, bàn luận về những project đang làm, nói chung là không giấu thứ gì. Các kiểu giáo sư khác thì mình ít gặp. Công bố kết quả khoa học trên các tạp chí khoa học và bảo mật bí quyết trong kinh doanh, sản xuất là 2 vấn đề khác nhau hoàn toàn, không thể so sánh được.

Đó là vì bạn đang làm những đề tài được phép công bố. Việc làm nghiên cứu cho công ty có những dạng sau: được phép công bố tự do hay chậm sau vài tháng hay vài năm; được phép công bố một phần; hoặc giữ bí mật hoàn toàn đến khi cấp patent.

Khi vừa đặt chân vào lab để làm do công ty tài trợ là GS đã bảo là bây giờ: “Cậu phải ký vào hợp đồng cam kết bảo mật do luật sư soạn ra! Nếu cậu không ký vào thì chúng tôi sẽ không nhận cậu vào làm nghiên cứu!” Thậm chí sau này đi làm chỗ khác mình cũng không được đụng trực làm liên quan đến những sản phẩm đã làm ra. Nói chung, việc bảo mật đôi lúc là điều đương nhiên, các bạn cũng nên làm quen dần và đừng sốc. Không nên đánh đồng việc bảo mật với vấn đề đạo đức.

Ví dụ đề tài của mình đang làm hợp tác với công ty dược. Để làm ra mỗi sản phẩm tổng hợp 6-10 bước, chi phí cho công lao động, phân tích mẫu, hóa chất, dụng cụ, … sẽ mất ít nhất khoảng $4000-6000. Phần thử nghiệm sơ bộ hoạt tính sinh học ở phase I và II cũng mất số tiền ít nhất là tương đương bên tổng hợp hoặc nhiều hơn. Chưa tính phần phase III và IV thường do công ty đảm nhận.Trong mấy chục sản phẩm tổng hợp được, không biết có được đến một sản phẩm thương mại hóa sau 10-20 năm hay không nữa. Chắc các bạn cũng có nghe để tổng hợp một sản phẩm, rồi thử hoạt tính sinh học qua 4 giai đoạn (phase I, II, III và IV) đến thương mại hóa sản phẩm mất ít nhất 5-10 năm, có trường hợp đến 30 năm. Nếu bạn ở trường hợp như vậy, có ai hỏi điều kiện thí nghiệm của bạn để lập lại hay cải tiến, thì liệu bạn có nên trả lời hay không?

Thậm chí để đi hội nghị toàn quốc sắp tới, ông GS sẽ tài trợ toàn bộ chi phí cho mình di dự hội nghị toàn quốc vào tháng sau. Mình có thể báo cáo bất cứ đề tài gì đã làm ở bất cứ nơi nào trong lúc học hay làm việc hoặc chỉ đi chơi cũng được. Tuyệt đối không được báo cáo đề tài đang làm với tài trợ của công ty mặc dù kết quả rất tốt.

[thuydung]

Bác Scooby-doo có những kinh nghiệm thực tế thật thú vị. Về những đề tài đã công bố thì mình vẫn cho rằng không nên dấu bất cứ điều gì (Việt Nam mình thường gọi là dấu nghề) vì nó khẳng định tinh thần khoa học của tác giả, giúp người khác dể tái lập thực nghiệm... Tuy nhiên các bài báo thường rất ngắn gọn nên nhiều khi không thể mô tả chi tiết hết được, cho nên nhiều khi làm thí nghiệm vật vã mà không ra đôi khi chỉ vì một vài yếu tố nhỏ mà mình không biết.
Bác Scooby-doo đang làm postdoc nên được ông giáo sư nào đó viết mail chỉ bảo tận tình thực nghiệm là phải đạo rồi, phải nói là cảm giác lúc đó thật tuyệt vời phải không. Nếu bác đang làm về tổng hợp dược, sau này hy vọng về giúp nước nhà phát triển nghành dược chứ bây giờ Việt Nam tổng hợp dược yếu quá.
Những nghiên cứu thuộc thể loại không thể công bố nếu không được phép của sponsor hay thuộc loại bí mật quốc gia.v.v. thì nhiều khi nhà khoa học cũng không thể công bố kết quả dù kết quả đó có lợi cho cộng đồng (hay việc không công bố kết quả có hại cho cộng đồng). Cái này thì khỏi nói rồi, phải chấp nhận luật chơi, không thì...tiêu.
Những đề tài được phép công bố nhưng chưa publish cũng thường được giữ bí mật vì đây là sự cạnh tranh lành mạnh mà.

[Scooby-Doo]

Nguyên văn bởi thuydung

Tuy nhiên các bài báo thường rất ngắn gọn nên nhiều khi không thể mô tả chi tiết hết được, cho nên nhiều khi làm thí nghiệm vật vã mà không ra đôi khi chỉ vì một vài yếu tố nhỏ mà mình không biết.

- Nếu chưa có kinh nghiệm lập lại TN từ TLTK thường sẽ khó khăn. Để tránh tình trạng này nên trao đổi với GS hướng dẫn hoặc bất cứ ai ta có thể túm được để tránh mất thời gian và hóa chất.

Scooby-doo đang làm postdoc nên được ông giáo sư nào đó viết mail chỉ bảo tận tình thực nghiệm là phải đạo rồi, phải nói là cảm giác lúc đó thật tuyệt vời phải không.

- Lúc email cho GS để hỏi điều kiện TN mình mới chỉ vào làm PhD student mà thôi nhưng trong cái email mình nhớ là phải khen ông đó có hướng nghiên cứu hay, v.v. rồi mới nhờ chỉ giúp và quan trọng là mình sẽ làm chuyện khác hoàn toàn không cạnh tranh với ông ấy. Cuối mail phải chúc ông ấy thành công ngày càng nhiều trong nghiên cứu...rồi phải cám ơn rối rít. Chứ không dễ gì mà được trả lời. Các bạn cần viết thư hỏi xin gì đấy nên viết "nice" một chút sẽ có hy vọng hồi âm nhiều hơn.

Nếu bác đang làm về tổng hợp dược, sau này hy vọng về giúp nước nhà phát triển nghành dược chứ bây giờ Việt Nam tổng hợp dược yếu quá.

- Mình làm cho đến lúc này đủ thứ hướng. Có những hướng chẳng liên quan tí gì tới nhau cả Chỉ mới hướng vào total synthesis và tổng hợp dược hai năm nay thôi. Đang hy vọng ở miền Nam có cái máy NMR và HRMS để có thể làm tổng hợp. Chứ một mẫu phổ 1H NMR mất 10 ngày còn làm được gì nữa. Mà sao giá chạy phổ ở VN đắt quá! mấy em SV làm đề tài chắc cũng mệt mỏi vì các chi phí phân tích này.

[thanhatbu_13]

Mình có vài ý kiến về việc công bố hay không các project của bản thân.
Việc viết và đăng đề tài của mình như thế nào cảm giác đấy là "lương tâm" và tính cách của người làm khoa học.
Tuy nhiên qua 1 bài báo hay 1 báo cáo thì quả thật không thể trình bày mãn nhãn người đọc, huống hồ trong tổng hợp hữu cơ nói riêng thì khác biệt nhỏ đã đi cả dặm, mà nhiều phản ứng sự thành bại, quan trọng là cái "tiểu xảo" trong làm thí nghiệm , mà đấy làm nên sự khác biệt .
Trong bài báo hay báo cáo thì đâu thể trình bày những phần như thế, vì vậy việc làm theo các bái báo gặp khó khăn cũng 1 phần vì thế.
Còn việc viết các bài báo như thế nào, việc "dấu nghề" "bí mật" sao cho hợp lý.
Ở Việt Nam
Có GS vì đề tài chưa được nghiệm thu, nên không thể công bố chi tiết thực nghiệm, khi viết bài không cho thực nghiệm vào. Khi liên hệ với Nhóm của GS thì nhận được sự im lặng, đấy cũng là điều phải chấp nhận.
Có vị P.GS muốn độc quyền ở VN mảng biến tính Đường, thế là trong tất cả các bài báo đều thay đổi các thông số điều kiện phản ứng, đến lúc thành viên kế sau trong nhóm ko kịp ghi chép thế là thất lạc điều kiện và các nhóm đi sau tiếp tục mò mẫm , tốn kém.(
Có GS thì không trình bày phổ biến thực nghiệm , nhưng các bạn quan tâm thì thầy trả lời rất nhiệt tình thậm chí có hôm 11h tối mới ở nhà thầy về.
Thế nên việc viết bài rất quan trọng, Nếu bạn không tiện công bố "bí kíp" thì có thể không nêu nhưng tuyệt nhiên không chỉnh sửa viết sai, viết khác với những thực nghiệm bạn làm.
Thân.

[tigerchem]

Đây là email em gửi cho ông giáo sư đó, tên của ổng đặt ngay đầu bài nên em nghĩ là đích thân ổng làm, những bài báo sau đó thì cũng là tên ổng ở đầu, chỉ có 1 bài duy nhất ổng để tên sau cùng và đó cũng là bài em lấy được email và biography của ổng.

http://www.dfmg.com.tw/liture/china/...A4u/990401.htm

Lần đầu tiên em làm mô phỏng lại thí nghiệm của bài báo này thì "vô cùng ngạc nhiên" vì làm khá dễ dàng và hiệu suất cao hơn hẳn bài báo 92% so với 72% báo cáo, sau đó làm lại thì kết quả cũng tương tự.
Có 1 vấn đề trước khi làm thực nghiệm em băn khoăn là "run tay", vì lần đầu tiên làm những thí nghiệm "lạ hoắc" mà không có kiến thức safety trong tay, quăng natrium vô methanol mà không có cách gì biết trước được nó sẽ diễn ra như thế nào, chỉ biết trước đây quăng natrium vào nước thì cháy nổ khí thế, mà phòng thí nghiệm hữu cơ thì hơi dung môi bay đầy nên chỉ cần 1 mồi lửa là giải tán cả phòng, nên quả thực lúc đó rất run, chuẩn bị cả tuần mà vẫn chưa dám làm, cũng không dám hỏi thầy hướng dẫn vì ai đời lại đi nhờ thầy làm thí nghiệm giùm vì run tay và vì nhát gan, may mà thầy nice quá nên cuối cùng cũng ổn, và cũng nhờ lần thị phạm đó mà những lần sau mình tự tin hẳn lên.
1 yếu tố cũng quan trọng nữa nếu làm tổng hợp hữu cơ, đó là càng làm nhiều thí nghiệm càng tốt, như thầy Scoopy Doo đã nói, khi làm khoảng 100 phản ứng thì tự nhiên có kinh nghiệm, khi đọc câu này thì mình tự hỏi không biết làm sao làm được 100 phản ứng, dù trước đó có học thực tập và tự làm những thí nghiệm nhỏ, nhưng đều không thấm thía gì so với những gì mình phải sắp làm, vì thực tập chỉ mang tính basic và practie chứ khôn cho expriment nhiều, sau đó thì mình kiếm được vài cái phần mềm mô phỏng những phản ứng trong phòng thí nghiệm, có những phần mềm đơn giản, nhưng cũng có những phần mềm về hữu cơ mô phỏng sát thực tế thí nghiệm, nghĩa là nếu phản ứng đó làm trong 24 giờ, thì bạn cũng phải mở máy tính chạy đủ 24 giờ, sau đó mới có sản phẩm, sau khi làm xong cái này thì mới dập tắt được tính nôn nóng và nghĩ rằng hóa học là phản ứng ra sản phẩm liền liền trong cách suy nghĩ của bản thân mình, và cũng từ đó bạn học thêm rất nhiều như cách bố trí hóa chất và thiết bị trong PTN, cách chuẩn bị 1 thí nghiệm, cách suy nghĩ, viết report, idea như thế nào, và thực tế ra sao.