Tuy nhiên, câu chuyện hãng IBM từng trả lương cao suốt cả chục năm cho nhà toán học Mandelbrot mà không hề hối thúc, đòi hỏi kết quả gì cụ thể, cho đến ngày ông này phát minh ra lý thuyết fractal có những ứng dụng to lớn bất ngờ - cũng đáng cho ta suy ngẫm về hiệu quả quản lý hoạt động khoa học khi nhà quản lý có bản lĩnh và tầm nhìn xa.
Một trong những kinh nghiệm bình thường nhất là chuyện trả lương và cấp kinh phí cho các nhà khoa học nghiên cứu.
Có thể nói không ở đâu có chính sách lạ kỳ như trên đất nước ta: trả lương thấp phi lý, rồi bù vào sự thiếu hụt đó cho phép nhà khoa học được hưởng một phần đáng kể, thậm chí toàn bộ kinh phí cấp cho đề tài nghiên cứu !
Cái gốc đâu ở chuyện xét duyệt, nghiệm thu
Nhưng, vì thu nhập qua đề tài có thể gấp nhiều lần tiền lương, gây ra nhiều sự lợi dụng, tiêu cực trong việc phân phối kinh phí, xét duyệt, nghiệm thu các đề tài, rốt cuộc không khuyến khích các tài năng trẻ mà nặng về ưu ái các “cây đa cây đề”, nói chính xác hơn là các quan chức khoa học (đánh số nhà trong thành phố, biên soạn lịch sử chính phủ bằng hình ảnh, v.v... cũng là đề tài khoa học, thậm chí cấp Nhà Nước !!!). Đó cũng là lý do giải thích tại sao từ dăm năm nay tiền ngân sách đầu tư cho khoa học tăng liên tục mà kết quả nghiên cứu không tăng tương xứng.
Lẽ ra phải nhìn thấy chỗ sai cơ bản đó để sửa chính sách từ gốc thì các nhà quản lý lại chỉ nhìn thấy hậu quả của nó là các hiện tượng tiêu cực trong xét duyệt, nghiệm thu các đề tài, nên chỉ tập trung đưa ra các biện pháp hạn chế các tiêu cực đó bằng cách cải tiến việc tuyển chọn các đề tài KHCN cấp Nhà Nước, và kiểm soát chặt chẽ khâu đấu thầu các đề tài ấy nhằm tạo sân chơi bình đẳng cho mọi tài năng, không phụ thuộc tuổi tác, chức tước, vị trí xã hội. Ý tưởng rất đúng, nhưng khác nào không chữa bệnh từ gốc mà chỉ cho uống thuốc giảm sốt, giảm ho.
Cái gốc vấn đề đâu ở cách xét chọn, đấu thầu như thế nào để đạt được yêu cầu “chọn mặt gửi vàng” mà cần xét xem ngay cái việc chọn 95 đề tài KHCN cấp Nhà Nước để đưa ra đấu thầu có gì còn chưa ổn, và liệu việc đưa ra đấu thầu vài chục nhiệm vụ khoa học cấp quốc gia theo đề án Bộ KHCN dự định trình Chính Phủ phải chăng là chính sách thích hợp để thúc đẩy khoa học, công nghệ phát triển trong tình hình hiện nay ?
Các quan chức Bộ KHCN khẳng định các nước tiên tiến đều làm như ta. Theo tôi, hoàn toàn không phải thế.
Ngày nay nghiên cứu khoa học ở cấp quốc gia, họ chỉ xác định một số hướng khoa học ưu tiên để tập trung đầu tư xây dựng những trung tâm nghiên cứu về các hướng đó, còn trong mỗi lĩnh vực (trừ vài lĩnh vực dính đến quốc phòng, an ninh), họ để cho các chuyên gia tự chọn lấy những đề tài cụ thể cần nghiên cứu. Những đề tài nào cần được cấp kinh phí nghiên cứu thì làm đề án gửi lên cơ quan quản lý quỹ hỗ trợ, ở đây họ tổ chức lấy ý kiến thẩm định của các chuyên gia cùng lĩnh vực (peers) đối với từng đề án, và dựa trên kết quả thẩm định đó mà các đề tài được xét cấp kinh phí hay không.
Như vậy Nhà Nước không áp đặt, không chọn thay cho chuyên gia các đề tài nghiên cứu, mà chỉ kiểm tra kết quả thực hiện từng đề tài, dựa theo đó điều chỉnh sự đầu tư nhằm tác động tích cực đến hoạt động nghiên cứu.
Nghiên cứu để cải thiện đời sống!?
Quy tắc quản lý tài chính của các đề tài rất rành mạch: chỉ các đề tài nghiên cứu do các doanh nghiệp đặt hàng theo nhu cầu của họ mới có thể có thù lao, hay thưởng công cho người nghiên cứu, còn các đề tài khác thì kinh phí thường chỉ được phép dùng để chi cho các nhu cầu về phương tiện nghiên cứu (mua sắm thiết bị, vật liệu, phần mềm, tham gia các hội nghị học thuật, mời nhà khoa học ở nơi khác đến để hợp tác nghiên cứu, v.v..), chứ không có phần “trả công” để tăng thu nhập cá nhân cho người nghiên cứu. Hơn nữa, vì việc quản lý tài chính phải tuân thủ những nguyên tắc nghiêm ngặt mà các nhà khoa học đều không thạo (mà cũng chẳng cần mất thì giờ để học), nên bao giờ cũng có thư ký giúp họ quản lý. Không có chuyện nhà khoa học phải lo chạy xin từng chứng từ để thanh toán khoản này khoản nọ như chúng ta đòi hỏi, mặc dù việc quản lý tài chính của họ cũng chẳng đơn giản gì hơn ta.
Mặt khác, cho dù việc lựa chọn các đề tài quốc gia theo kiểu quản lý tập trung là chính xác đi nữa (một khả năng có xác suất thấp), thì bản thân việc đấu thầu các đề tài khoa học cũng tiềm ẩn nhiều yếu tố tiêu cực khó tránh.
Xây dựng một nhà máy, làm một con đường cao tốc, v.v..., là những việc mà công nghệ cơ bản đã được bíết, chỉ có chất lượng tốt hay xấu và giá thành đắt hay rẻ tùy theo phương án, cho nên có thể đấu thầu để lựa chọn phương án tốt nhất, rẻ nhất, hiệu quả nhất.
Điều đó hoàn toàn hợp lý và là cách làm phổ biến trong kinh tế.
Còn nghiên cứu khoa học là tìm cái mới, dò dẫm, tìm cái chưa biết, phát triển tri thức để giải quyết một vấn đề chưa có giải pháp sẵn, quá trình tìm tòi, sáng tạo ấy không thể bảo đảm chắc chắn 100% vì thường có những yếu tố bất ngờ, định tìm cái này lại ra cái khác, nếu buộc nhà khoa học phải hứa hẹn kết quả thì hoặc họ hứa vong mạng hoặc họ hứa chung chung, không ích lợi gì.
Vì đặc điểm đó, ở các nước tiên tiến, khi nhà khoa học xin tài trợ cho một đề tài do chính họ đề xuất, họ cũng không cần phải hứa hẹn kết quả này nọ, mà chỉ phải giải trình rõ nội dung, ý nghĩa, tầm quan trọng và tính khả thi của đề tài. Huống hồ đối với một đề tài định sẵn thì càng không thể đánh giá chất lượng hồ sơ dựa theo các kết quả hứa hẹn hay dự kiến để “chọn mặt gửi vàng”.
Cho nên, trong quản lý khoa học người ta không đấu thầu để giao kinh phí thực hiện các đề tài nghiên cứu định sẵn. Đối với những đề tài có tính cấp thiết quốc gia (như liên quan an ninh, quốc phòng) thì phải giao việc nghiên cứu cho những chuyên gia hay tổ chức mà năng lực thực tế có thể tin cậy được, hoặc treo giải thưởng cho thành tích nghiên cứu xuất sắc về đề tài đó nếu có thể công khai được.
Khuyến khích nhà khoa học thành nhà thầu?
Một vấn đề quan trọng khác là các tiêu chí đánh giá các hồ sơ dự thầu. Cách chấm các hồ sơ như đã công bố (cho điểm từng mặt theo một hệ thống tiêu chí khá chi tiết) cũng na ná như cách chấm điểm để xét chọn GS, PGS, tưởng là chặt chẽ nhưng thật ra khó tin có thể đảm bảo chính xác.
Ở các nước, khi xét các hồ sơ xin tài trợ nghiên cứu người ta căn cứ vào sự thẩm định của những chuyên gia giỏi trong cùng ngành, ở trong nước hoặc trên quốc tế (peer review), và phải dành đủ thời gian cho các chuyên gia này xem xét kỹ từng hồ sơ.
Cách làm đó chưa hẳn hoàn toàn tốt, song dù sao cũng bảo đảm hơn là đưa ra xét chọn trong một hội đồng mà nhiều thành viên không phải là chuyên gia thật sự am hiểu và không loại trừ có thể có quan hệ đặc biệt với một số tác giả hồ sơ.
Tiếc thay, đây là cách làm phổ biến ở nước ta, từ việc đánh giá luận án tiến sĩ, xét duyệt GS, PGS đến hàng loạt hội đồng đánh giá khác, hầu như ở đâu cũng có bóng dáng - xa hay gần - của văn hóa “vừa đá bóng vừa thổi còi”.
Đó là giả thiết việc đấu thầu diễn ra đàng hoàng, trong sạch, không có chuyện “đi cổng sau”, hay “cảm tình riêng”. Trong tình hình của ta ở giai đoạn này, khi mà ngay cả tòa án, thanh tra, công an, cũng không hoàn toàn miễn dịch với tham nhũng, lối quản lý tập trung bao hàm cơ chế xin-cho, dù ở dạng nào, cũng tiềm ẩn những yếu tố thử thách không dễ vượt qua đối với tính trung thực của nhà khoa học (dự thầu) lẫn cơ quan quản lý (chấm thầu).
Ta đã có quá nhiều bài học, và theo kinh nghiệm, tôi thiết nghĩ tránh sự cám dỗ vẫn an toàn hơn là đương đầu với nó.
Tóm lại, ước mong chính đáng của nhà khoa học là được làm việc như khắp mọi nơi trên thế giới văn minh: có đồng lương thỏa đáng, bảo đảm mức sống hợp lý, và có điều kiện và môi trường thuận lợi để tập trung tâm trí làm khoa học một cách trung thực, hết lòng với khoa học, với đất nước theo sở trường, sở đắc của mình, chứ không phải chạy theo đấu thầu cho được một đề tài nghiên cứu hay một nhiệm vụ quốc gia để rồi gánh hết trách nhiệm rủi ro quản lý một kinh phí lớn trong lúc mình không thông thạo quản lý tài chính và còn biết bao chuyện cần đầu tư trí óc vào đó hơn.
Cái gương cảnh báo của nhà khoa học Hàn Quốc chạy theo danh vọng (chưa nói tiền tài) mà mất hết tư cách hãy còn đó.
Thanhnien.com.vn
Hiện trạng khoa học nước mình hiện nay thì ai cũng biết rồi. Đọc nhiều chủ đề của golddawm, mình nghĩ golddawn cũng đừng mất nhiều thời gian suy tư cho việc này quá. Mình nghĩ việc cần làm hiện nay cho CBGD trẻ chúng ta là cố gắng kiếm học bỗng PhD ở những trường thật tốt, sau đó làm luôn cái postdoct, ít ra cũng phải mất vài ba năm. Khi đó về thì chắc tình hình sẽ khá hơn. Mình thấy dạo này Quốc hội và báo chí làm việc tốt lắm rồi, không bao lâu nữa sẽ tình hình sẽ thay đổi thôi. Ông Nguyễn Tấn Dũng cho thấy có nhiều quyết tâm thay đổi lắm, hy vọng ổng sẽ làm được nhiều việc khi lên làm Thủ tướng.
Đôi lời cùng golddawn, chúc chuẩn bị làm tân lang tốt.
Khuyến khích nhà khoa học thành nhà thầu?
Một vấn đề quan trọng khác là các tiêu chí đánh giá các hồ sơ dự thầu. Cách chấm các hồ sơ như đã công bố (cho điểm từng mặt theo một hệ thống tiêu chí khá chi tiết) cũng na ná như cách chấm điểm để xét chọn GS, PGS, tưởng là chặt chẽ nhưng thật ra khó tin có thể đảm bảo chính xác.
Ở các nước, khi xét các hồ sơ xin tài trợ nghiên cứu người ta căn cứ vào sự thẩm định của những chuyên gia giỏi trong cùng ngành, ở trong nước hoặc trên quốc tế (peer review), và phải dành đủ thời gian cho các chuyên gia này xem xét kỹ từng hồ sơ.
Cách làm đó chưa hẳn hoàn toàn tốt, song dù sao cũng bảo đảm hơn là đưa ra xét chọn trong một hội đồng mà nhiều thành viên không phải là chuyên gia thật sự am hiểu và không loại trừ có thể có quan hệ đặc biệt với một số tác giả hồ sơ.
Tiếc thay, đây là cách làm phổ biến ở nước ta, từ việc đánh giá luận án tiến sĩ, xét duyệt GS, PGS đến hàng loạt hội đồng đánh giá khác, hầu như ở đâu cũng có bóng dáng - xa hay gần - của văn hóa “vừa đá bóng vừa thổi còi”.
Đó là giả thiết việc đấu thầu diễn ra đàng hoàng, trong sạch, không có chuyện “đi cổng sau”, hay “cảm tình riêng”. Trong tình hình của ta ở giai đoạn này, khi mà ngay cả tòa án, thanh tra, công an, cũng không hoàn toàn miễn dịch với tham nhũng, lối quản lý tập trung bao hàm cơ chế xin-cho, dù ở dạng nào, cũng tiềm ẩn những yếu tố thử thách không dễ vượt qua đối với tính trung thực của nhà khoa học (dự thầu) lẫn cơ quan quản lý (chấm thầu).
Thanhnien.com.vn
Mình thấy hướng này là quan trọng nhất. Không biết ở trường mình có giải pháp gì rõ ràng và khả thi để có thể biến mình thành 1 nhà thầu, có như vậy mới mong có đầy đủ kinh phí, điều kiện và cả nhiệt huyết để tiếp tục làm nghiên cứu được.
Hiện trạng khoa học nước mình hiện nay thì ai cũng biết rồi. Đọc nhiều chủ đề của golddawm, mình nghĩ golddawn cũng đừng mất nhiều thời gian suy tư cho việc này quá. Mình nghĩ việc cần làm hiện nay cho CBGD trẻ chúng ta là cố gắng kiếm học bỗng PhD ở những trường thật tốt, sau đó làm luôn cái postdoct, ít ra cũng phải mất vài ba năm. Khi đó về thì chắc tình hình sẽ khá hơn. Mình thấy dạo này Quốc hội và báo chí làm việc tốt lắm rồi, không bao lâu nữa sẽ tình hình sẽ thay đổi thôi. Ông Nguyễn Tấn Dũng cho thấy có nhiều quyết tâm thay đổi lắm, hy vọng ổng sẽ làm được nhiều việc khi lên làm Thủ tướng.
aqhl đang có đk học tập và nghiên cứu vô cùng tốt nên k suy tư là phải. thực sự mình cũng hy vọng chính sách đãi ngộ KH nước nhà ngày càng đi lên để có đất cho những ng trẻ như tụi mình.
aqhl đang có đk học tập và nghiên cứu vô cùng tốt nên k suy tư là phải. thực sự mình cũng hy vọng chính sách đãi ngộ KH nước nhà ngày càng đi lên để có đất cho những ng trẻ như tụi mình.
Hehe...mình suy tư đến mấy chuyện này từ hồi học năm 2 ĐH lận pluie à. Mình thấy có nhiều chuyện rành rành ra đó mà mấy ông Bộ trưởng nhà mình có chịu làm gì đâu....Bao nhiêu ý kiến của các bậc thức giả cũng đi vào hư không thôi....Mình mắc cười nhất là có lần, mọi người hỏi ông Bộ trưởng GD ĐT Nguyễn Minh Hiển là tại sao để tình trạng GD nước nhà như vậy mà còn chưa rời ghế, ổng trả lời là tại ổng mà xuống thì chưa có người đủ khả năng thay ổng ! Hehe... Ông này tự tin ghê ! Cũng may là ĐH Đảng 10 lần này sáng suốt không bầu ổng vào BCH trung ương Đảng.
Đề nghị các bạn không nói chuyện liên quan đến chính trị theo đúng quy định của diễn đàn.
Còn về NCKH thì hiện nay nước ta đang từng bước thay đổi sao cho phù hợp với tình hình trong nước và thế giới.
Chính các bạn sẽ là những trí thức trẻ, những người sau này có thể thay đổi sao cho nến GD ngày càng tốt hơn.
To pluie, nếu bạn cố gắng học tập, trau dồi ngoại ngữ thì cơ hội đ63 cho bạn tiếp xúc với nền GD các nước là chuyện dễ dàng thôi, đừng bi quan thế. Hãy tự vực mình dậy trước khi chờ có chính sách đãi ngộ bạn ạ. Chúc bạn thành công.
Đề nghị các bạn không nói chuyện liên quan đến chính trị theo đúng quy định của diễn đàn.
Còn về NCKH thì hiện nay nước ta đang từng bước thay đổi sao cho phù hợp với tình hình trong nước và thế giới.
Chính các bạn sẽ là những trí thức trẻ, những người sau này có thể thay đổi sao cho nến GD ngày càng tốt hơn.
To pluie, nếu bạn cố gắng học tập, trau dồi ngoại ngữ thì cơ hội đ63 cho bạn tiếp xúc với nền GD các nước là chuyện dễ dàng thôi, đừng bi quan thế. Hãy tự vực mình dậy trước khi chờ có chính sách đãi ngộ bạn ạ. Chúc bạn thành công.
quanph khoanh vùng cho em những chủ đề như thế nào là liên quan đến chính trị vậy. Mấy cái vụ chính trị này em dốt lắm ! Em thấy em cũng đâu có nói gì về mấy ông trong Bộ Chính trị hay vấn đề chính trị gì đâu. Em chỉ nói trong GD và KHCN thôi chứ bộ. Mấy cái em nói, trên báo chí viết đầy, chứ em đâu có thêm bớt gì đâu !
quanph nói tụi em là trí thức trẻ, sau này có thể thay đổi nền GD đất nước. Phải nói là mấy người con sếp bự thay đổi chứ, tụi em làm gì được. quanph quên câu "Con quan thì lại làm quan" à.
To pluie, quanph nói đúng đó. Chỉ cần ngoại ngữ bạn tốt là cơ hội xin học bổng du học trong tầm tay thôi. Dù bạn làm ở đâu, cũng có thể xin học bổng được. Học bổng hiện nay rất nhiều, chỉ sợ thiếu người đi thôi (do ko đủ trình độ ngoại ngữ). Có thể có nhiều cách xin học bổng. Cơ quan bạn làm việc quan hề tốt với các tổ chức bên nước ngoài, họ cho học bổng đi. Nếu chổ bạn làm quan hệ với bên ngoài ko tốt, bạn có thể đăng ký học cao học. Khoa mình có rất nhiều học bổng, thầy cô cũng tạo điều kiện cho học viên cao học đi nữa. Bạn có thể đăng ký đi theo diện học bổng ngân sách nhà nước. Bạn có thể lên mạng để tìm và nộp hồ sơ trực tiếp để xin học bổng.
Vấn đề quan trọng nhất ở đây là ngoại ngữ. SVVN chỉ yếu ngoại ngữ thôi, còn mấy mặt khác là No. 1 (chỉ trừ con của mấy tay nhà giàu, ham chơi, hoặc con của mấy sếp bự). Chúc thành công nhé.
quanph khoanh vùng cho em những chủ đề như thế nào là liên quan đến chính trị vậy. Mấy cái vụ chính trị này em dốt lắm ! Em thấy em cũng đâu có nói gì về mấy ông trong Bộ Chính trị hay vấn đề chính trị gì đâu. Em chỉ nói trong GD và KHCN thôi chứ bộ. Mấy cái em nói, trên báo chí viết đầy, chứ em đâu có thêm bớt gì đâu !
quanph nói tụi em là trí thức trẻ, sau này có thể thay đổi nền GD đất nước. Phải nói là mấy người con sếp bự thay đổi chứ, tụi em làm gì được. quanph quên câu "Con quan thì lại làm quan" à.
Mình cũng thấy aqhl không động chạm đến chính trị. Nhưng aqhl suy nghĩ về vấn đề con ông cháu cha như vậy cũng không phải. Mình nghĩ aqhl khi làm việc trong bất cứ môi trường nào cũng có quyền làm chủ của mình, huống hồ gì trong khoa học "con ông cháu cha" cũng không thể tồn tại được lâu đâu.
2 năm không ở VN, nhưng ngày nào cũng đọc báo online hết, mình thấy rất nhiều vụ án đã được đem ra ánh sáng, chắc chắn những bê bối sẽ được khắc phục. Hiện nay đang là vụ của Giao Thông Vận Tải, của Hàng Không và mới nhất là bê bối trong coi thi tốt nghiệp. Các cuộc thanh trừng này chắc chắn sẽ tác động lên tất cả ngành nghề khác và giúp mọi thứ tốt hơn.
Mọi người trẻ tuổi nên giữ vững niềm tin, làm hết sức mình, nếu muốn mọi thứ tốt hơn, thì chính mình là người tạo nên sự thay đổi đó.
Nhớ năm xưa, Bác Hồ đi "tìm đường cứu nước", thực tế là tìm hướng ra cho đất nước, Bác đi khắp nơi, trau dồi hiểu biết và kinh nghiệm. Thì chúng ta ngày nay cũng vậy, chẳng phải aqhl đang ở nước ngoài đó sao, vậy aqhl hãy cố tìm hướng ra cho khoa học nước nhà đi. So sánh điều kiện ở VN và lab ở Đan Mạch, tại sao họ làm được như vậy? tại sao họ có nhiều kinh phí để đầu tư vào thiết bị? phải chăng họ chỉ ngồi trông chờ vào đầu tư của nhà nước Đan Mạch thôi????? hay họ phải tự thân vận động, tìm hợp đồng ở công nghiệp....
Ý tôi muốn nói là những chuyện liên quan đến một số người có chức vụ cao chúng ta không nên bàn ở đây.
quanph phải nó rõ là tại sao không được bàn chứ. Em thấy cũng nên kêu gọi mấy em sv tham gia bàn luận các vấn đề này. SV mình thường sống phụ thuộc quá, nên ít quan tâm đến những vấn đề như vầy. Những vị chức vụ cao là người đang nắm vận mệnh đất nước, không thể ko bàn đến được. Những quyết đinh hay những thờ ơ của họ đều ảnh hưởng đến tương lai của những người trẻ mà. Em thấy bên nước ngoài, 18 tuổi là phải sống tự lập rồi, không được ở chung với bố mẹ. Tự đi làm kiếm tiền nuôi mình, còn tiền học thì miễn phí. Ra đời sớm nên sv của họ rất cứng cỏi, họ rất tự tin khi phát biểu cảm nghĩ của mình, không có tâm lý sợ sệt như sv của mình. Em thấy mình cũng nên rèn luyện tâm lý như vậy cho sv mình chứ.
Hoàng Tụy: Bàn luận về nghiên cứu khoa học
aqhl
.gif "Matcuoi (61)")
Linear Mode
